دانلود تحقیق رشته معماری
تزیینات معماری در فضای مسکونی قدیم
مقدمه:
انواع بناهایی که درنیمه دوم دوره قاجار ساخته شدند از لحاظ شیوه طراحی معماری به چند گروه قابل طبقه بندی هستند. نخست بناهایی که با توجه به شیوه های سنتی و ارزشهای فرهنگ محله طراحی و ساخته می شدند. شیوه طراحی این بناها را میتوان سنتی نامید بسیاری از فضاهای مذهبی مانند مساجد، مدارس علمیه و مزارها و همچنین بسیاری از واحدهای مسکونی به صورت سنتی طراحی و ساخته می شدند.شیوه دوم را میتوان فرنگی سازی نامید. تعدادی از بناها به خصوص بعضی ازساختمان های دولتی کاخها و عمارتهای متعلق به رجال سیاسی و برخی از اعیان و اشراف یا سفرا و نمایندگان خارجی کاملا با توجه به شیوه های فرنگ ساخته می شد.
ساختمان سفارتخانه های خارجی عموما با توجه به شیوه های طراحی همان کشورها ساخته می شد و درنتیجه بسیاری از اوقات برخی از مردم شیوه طراحی آنها را به عنوان الگو مورد توجه قرار می دادند. قصر فیروزه، عمارت بانگ شاهنشاهی در میدان امام خمینی در تهران ازنمونه های این شیوه به شمار می آیند.سومین نوع شیوه طراحی را میتوان شیوه التقاطی دانست. دراین شیوه برخی از فضاها عناصر معماری یا نقوشی فرنگی را در طراحی و آثار معماری سنتی ایران میتوان دید. در شهرهای دارای بافت پیوسته و تراکم غالبا، دارای طرحهایی درونگرا هستند و عموما نماهای بیرونی بنا نسبت به نماهای درونی از اهمیت کمتری برخوردار هستند.
تنها جایی که در نماهای بیرونی بسیار مورد توجه قرار گرفت فضای ورودی بود. فضای ورودی بناهای کوچک یک سردر طراحی شده و مزین داشت و فضای ورودی بناهای بزرگ در نمای بیرونی
از جزء فضاهایی مانند جلوخان، پیش طاق و سردر تشکیل می شد. در بسیاری از بناهای مذهبی از منار تیز برای اهمیت بخشیدن به فضای ورودی استفاده می کردند. البته بدنه بیرونی بعضی از بناهای که در کنار میدان یا معبری بزرگ قرار داشت مانند مدرسه امام جعفر صادق در اصفهان و مدرسه شهید مطهری در تهران طراحی و مزین می شدند. کاربرد قوسهای جناغی شکل، طاقنماهای عمیق و کم عمق، آجر کاری و کاشیکاری سطح نما، استفاده از انواع مقرنس و کاربندی برای تزئین سقف پیش طاق را میتوان به عنوان برخی از خصوصیات نمای بناهای سنتی بیان کرد.
با به قدرت رسیدن رضاشاه در 1343ق/ 1304 ش 1925م، ایران وارد دوره جدیدی شد که تغییرات کلی در سراسر کشور و به ویژه در تهران پدید آمد. همه امور کشوری و ادارات دولتی در تهران متمرکز شد و این شهر کانون همه فعالیت های مهم ملی قرار گرفت. شهر هنوز بسیار نزدیک به بازار بود و عمده متقاضیان برای تاسیس بنگاه های دولتی ازناحیه بازار و بخش تجاری بودند. ساختمان های مهم ادارات جدید در محله ارگ، مرکز قدیمی حکومت قرار داشتند. با اجرای سیاست های جدید رضاشاه، نظام سنتی اجتماعی – اقتصادی دگرگون شد و ساکنان شهر به طبقات گونه گونی تقسیم شدند. نقش دولت در فعالیت های شهری بیش تر شد و در نتیجه، شمار کارنان دولتی و خدمات شهری به سرعت فزونی یافت.
این طبقه جدید ازشهروندان، زندگی در قسمت های شمالی شهر را برگزید، زیرا از آب و هوای بهتر، دسترسی آسان تر به آب و محیطی امن تر برخوردار بود. رضاشاه تلاش بسیاری برای توسعه و نوسازی تهران کرد و ساختار فیزیکی تهران را براساس الگوی غربی به طور بنیادین تغییر داد. خیابان های پهن و مستقیم و بلوارهای وسیع مانند بلوار کرج و خیابان ولی عصر و خیابان جمهوری امروزی احداث شدند که در مسیرشان چهار راه ها و میدان هایی ساخته شد. افزایش تولید ناخالص ملی به توسعه برنامه های اقتصادی انجامید و در نتیجه تهران به لحاظ اقتصادی و سیاسی اهمیت بیش تری یافت. در 1299 ش. 1920 م، نخستین بار شهرداری به مفهوم امروزی شکل گرفت که خدمات رفاهی، از جمله برق، آب لوله کشی و آسفالت خیابان ها را فراهم آورد، اما بسیاری از قسمت های سنتی شهر نیزبه بهای توسعه شهر تخریب شد و توسعه شهری و تجدید بنای ساختمان ها، پاکسازی و بازسازی مناطق فقیر نشین در قسمت های مرکزی و شمال غربی شهر – مانند محله سنگلج – شروع شد.
دولت تنها مشتری کارهای عمده معماری شد و بیش تر طرح ها عمومی بودند. نوسازی شهر چهره تهران را دگرگون و زیبا ساخت. خیابان ها و بلوارهای مستقیم که یکدیگر را قطع می کردند، الگوی سنتی و نامنظم شهر را زدودند. با آن که تخریب دروازه های قدیمی ضروری نبود و می شد از آنها به صورت نمادی ازشکوه و عظمت گذشته محافظت کرد، همه دوازده دروازه شهر تخریب شدند و حتی اعتراض هایی نیز از سوی برخی مردم در آن روزگار صورت گرفت. بلوارهای عریض با پیاده روهای مستقل و خط کشی برای وسایل نقلیه جایگزین دیوارهای شهر شد. قلعه نظامی قدیمی – یعنی ارگ – مرکز اداری شد و وزارتخانه های جدید به جای اقامتگاه های حکومتی ساخته شد.
برای اولین بار، معماران خارجی ماموریت یافتند تا نقشه دفاتر اداری، وزارتخانه ها، مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و موزه ها را به صورت نظام مند طراحی کنند، زیرا استادکاران محلی با چگونگی کارکرد بسیاری ازساختمان های جدید آشنا نبودند. این معماران از کشورهای آلمان، سویس، کشورهای اسکاندیناوی، ایتالیا، آمریکا، فرانسه و اتریش بودند که هم به صورت مستقل، هم درقالب شرکت ها یا کنسرسیوم چند ملیتی فعالیت می کردند. خوشبختانه، معماران خارجی به سنت های معماری ایرانی توجه داشتند و حتی در اکتشافات باستان شناسی نیز مشارکت می کردند و در همکاری با معماری داخلی که در مدارس اروپایی تحصیل کرده بودند، طرح های بزرگی را در کشور اجرا کردند ودر آنها سبک های اروپایی را با عناصر سنتی تلفیق کردند.
رضا شاه به نوسازی، در همه عرصه ها، علاقه مند بود و در دوره او در ساختمان های جدید دولتی، مصالح تازه ای مانند بتون، فولاد و شیشه به کار رفت. شیوه های کاملا متفاوتی جایگزین قواعد سنتی طراحی شد که سده ها اعمال شده بودند. آجر همچنان از مصالح اصلی بود و کارگاه های جدی درساخت آجر در بخش جنوبی تهران تاسیس شدند. به این ترتیب، دسترسی به آجر پخته آسان شد و بسیاری از خانه ها، ویلاها و آپارتمان ها با انواع آجرها و تیرهای آهن ساخته شدند. رفته رفته استفاده از مصالح جدید در خانه های کوچک مسکونی نیز رایج شد و سیمای معماری سنتی کاملا دگرگون شد.(کاتب،1384 :110-111 )
کلمات کلیدی:
شیوه های طراحی معماری قاجار
شیوه های طراحی معماری پهلوی
ویژگیهای طراحی معماری دوره قاجار
ویژگیهای طراحی معماری دوره پهلوی
